Licht op geboortetrauma

24-04-2024

De geboorte van een baby blijft een groot wonder en is uniek. Tegelijkertijd zijn we allemaal geboren en delen we deze ervaring. Hoewel iedere geboorte ‘an sich’ een stressvolle gebeurtenis is, hoeft dit niet te leiden tot een geboortetrauma.

Het is goed om eerst kort te beschrijven wat er met trauma bedoeld wordt volgens een aantal experts. Gabor Maté, internationaal trauma-expert, heeft trauma als volgt omschreven: “Trauma is niet wat er met je gebeurt, het is wat binnenin je gebeurt als gevolg van wat er met je is gebeurd.” Dit betekent dat de gebeurtenis zelf niet het trauma is. Tegelijkertijd wordt er over trauma gezegd dat het subjectief is, omdat de impact die de gebeurtenis heeft per individu kan verschillen. Anne Marsman promoveerde met haar onderzoek naar de lange termijn effecten van jeugdtrauma. Zij beschrijft dat een traumatische ervaring tot een hoge mate van spanning kan leiden, die het zenuwstelsel kan ontregelen. Trauma kan gaan over de goede dingen die je wel had moeten krijgen en niet hebt gehad, zoals aandacht of troost. Of wat niet had moeten gebeuren of moest zijn, echter er wel was, zoals geweld of oorlog. Prof.dr. Bessel van der Kolk en Dr. Peter Levine benadrukken beiden dat trauma wordt opgeslagen in het brein en in het celgeheugen, wat sporen kan achterlaten in het lijf. Dr. Stephen Porges, de grondlegger van de Polyvagaaltheorie, heeft inzichtelijk gemaakt welk effect een traumatische ervaring heeft op het autonome zenuwstelsel en hoe zich dat kan uiten. Inmiddels is zijn theorie vertaald naar de klinische praktijk. Volgens de benadering van Gabor Maté is de gebeurtenis zelf niet veranderlijk en wordt deze niet beschouwd als ‘het trauma’. Dit biedt hoopvolle perspectieven. Met deze verworven kennis en wijsheid kunnen de gevolgen en impact van de gebeurtenis wel worden aangepakt. Dit biedt mogelijkheden voor bewustwording, transformatie en heling.

Als we kijken naar soorten trauma die verwijzen naar het moment wanneer deze plaatsvond, zoals prenataal trauma, preverbaal trauma of vroegkinderlijk trauma, mist geboortetrauma in het rijtje. Dat is best begrijpelijk, omdat de geboorte vanuit meerder perspectieven benaderd kan worden. Voor een moeder kan een bevalling zeer angstig zijn als zij de controle verliest bijvoorbeeld door langdurige pijn of als zij buiten bewustzijn raakt. Dit kan leiden tot emotionele en psychische stress. Er kan een bevallingstrauma ontstaan. De partner die aan de zijlijn staat kan de geboorte, vooral wanneer de moeder of het kind in gevaar zijn, ook als stressvol ervaren. Toch is het goed om geboortetrauma afzonderlijk te belichten, omdat geboorte primair over de baby gaat. Daarbij is de baby totaal afhankelijk van zijn ouders en kan zich nog niet uiten via taal. Dit gezichtspunt mag daarom niet ontbreken!

Een geboortetrauma kan voorkomen als de geboorte zeer stressvol, (levens)bedreigend of problematisch is verlopen. Denk bijvoorbeeld aan een langdurige bevalling, waarbij de baby zuurstoftekort krijgt. Maar in sommige gevallen ook bij gebruik van kunstverlossing of een (spoed)keizersnede, wanneer de baby er abrupt wordt uitgehaald. Ingrepen kunnen noodzakelijk en levensreddend zijn. Echter kunnen deze ervaringen wel emotionele pijn achterlaten bij de ouder en baby, wat invloed kan hebben op de verbinding tussen hen, de opvoeding en ontwikkeling.

Een baby heeft een verfijnd waarnemingsvermogen en is zeer gevoelig voor de ervaringen, welke op cellulair niveau worden opgeslagen. Als de geboorte traumatisch is geweest, kan dit zichtbaar worden via lichaamstaal en gedrag. Een baby kan dit uiten door overmatig huilen, niet goed slapen, onrustig zijn, overstrekken, grote mate van alertheid of zich ‘afzetten’ van de ouder, wanneer de baby tegen de ouder aanligt. Indien de ouder de baby niet begrijpt, de signalen niet (h)erkend of zich überhaupt niet bewust is dat geboorte impact heeft, kan dit bij de ouder stress opleveren en moeilijkheden die hieruit voortvloeien toegeschreven worden aan andere oorzaken. Een ouder kan erg onzeker worden, zich machteloos voelen of denken dat hij/zij iets niet goed doet. Daardoor kan er spanning ontstaan in de interactie tussen de ouder en baby. Dan kan de focus mogelijk verschuiven van het geboortetrauma naar problemen in de verbinding. Op langere termijn, indien onopgemerkt, kan dit leiden tot een (geboorte)patroon, wat eigenlijk een gedragspatroon is, waarbij de oorsprong is ontstaan tijdens de geboorte.

Hoewel de baby zelf geen betekenis kan geven aan de geboorte, is het voor de baby van belang dat de gevolgen die een geboortetrauma heeft wordt erkend, gezien en begrepen. Als de ouder(s) er zelf niet in slagen hun baby te begrijpen, is het waardevol dat een professional hen ondersteunt. In de delicate reis van heling en groei, schuilt de kracht van een zorgvuldige, trauma-sensitieve benadering. De professional als co-regulator, die met liefde en aandacht het diepere verhaal van de baby ondertiteld, zowel de ervaring als het geboorteverhaal, als sleutel tot integratie en heling. Als de ouder(s) de ervaring belichten vanuit het perspectief van de baby, kunnen de eigen emoties en angsten worden losgelaten. Dit creëert nieuwe en betekenisvolle ervaringen. Wanneer de ouder leert om de eigen spanning en emotie te reguleren, kan de baby via de ouder kalmeren (co-regulatie). Dit bevordert de kwaliteit van de interactie tussen ouder en baby en draagt bij aan een veilige en gezonde ontwikkeling.

Als professional kun je veel betekenen door zorgvuldig om te gaan met het geboortetrauma van een baby. Wees present, in verbinding, neem de tijd voor het geboorteverhaal en luister met een open hart. We zijn allemaal geboren en dragen onze ‘innerlijke baby’ met ons mee, die sporen in ‘lichaam en geest’ kunnen achterlaten.

Sta ook stil bij je eigen geboorteverhaal en breng hier licht in!